گزارش،
نخل ها هم می گویند، آب آب
به گزارش تولیدو خوزستان به جاده که می زنیم مهتاب است. شرجی است؛ زمین خیس است. هیچکس نیست، فقط جاده ای که می رقصد و شعله های نفتی که مثل چراغ از دور سوسو می کنند. تا شادگان راهی نیست اما چشم چیزی جز ردیف چراغ ها -که انگار آخر ندارد- نمی بیند.
همه چیز ساکت است. فقط صدای رادیوی ماشین توی ذوق می زند. از المپیک می گوید؛ از این که مثل همیشه نتوانسته ایم بازی را ببریم اما چیزی از ارزش های مان کم نمی گردد. حرف هایش تمام نشده، صدایش قطع می شود. ماشین ترمز می کند و می ایستد. هنوز آفتاب پهن نشده که به شادگان می رسیم. کل شهر خواب است. خیابان روشن است اما هیچ کس نیست؛ روستای شاوردی در بخش خنافره شهرستان شادگان.
خورشید آرام آرام می کشد بالا. آسمان هنوز رنگ نگرفته است. وسط کوچه های روستا قدم می زنیم. شرجی اذیت می کند. دَم خَفه هوا، نفس کشیدن را سخت کرده است. نخلستان های شاوردی مثل مردم روستا سر از زیر لحاف تاریکی بیرون می آورند، از شب بیدار می شوند و خویش را به ما نشان می دهند. هر جا چشم کار می کند نخل است؛ نخل هایی که لَه لَه تشنگی امان شان را بریده است.
لای نخل ها قدم می زنیم. صداها گُنگ و ناواضح است. خِش خِش هست اما صدای دیگری هم به گوش می رسد. کسی از دور ما را صدا می کند. "بیاین اینجا بیاین اینجا". به سراغش می رویم. سیاه پوشیده است. چشمهایش پُف کرده است. نامش جهاد است. می گوید: "اومدین شادگان که چی بشه؟ مگه آب با خودتون آوردین؟ نخلا رو دیدین که خشک خشکن؟ چه کاری می خواین واسه این زبون بسته ها انجام بدین؟ ما که موندیم تو خیریت خدا ولی این نخل های بیچاره دارن از تشنگی جون میدن."
روی تنه شکسته یک نخل خشک می نشیند. پیشانی اش عرق کرده است. سیگارش را آتش می کند. عمیق پُک می زند. سرش پایین است. انگار منتظر مانده تا چیزی بگوییم اما یکهو باردیگر جان می گیرد: "از وضعیت آب چه بگم، وقتی آب نیست که به این نخلا برسه؟ این همه آب توی خوزستان هست اما یه قطره هم به نخلای شادگان نمی رسه. نخلای ما توی شادگان دارن خشک می شن و می میرن ولی هیچ کس به فکر نیست. به خدا نخل مثل آدمه و جونش به جون ما بنده. آب می خواد. ما آدما اگه آب نخوریم می میریم و نخل هم مثل ما بدون آب می میره."
شرجی نفس گیر شده است و لباسهای مان خیس. خورشید بالا آمده و گرما سرازیر شده است. جهاد سفره دلش را پهن کرده و غرق ِ درد دل است. عمیق نفس می کشد و می گوید: "اینجا هیچ کسی به داد ما نمی رسه. رودخونه و کانالی که قبلا به نخلا آب می داد هم اکنون خشک شده و می شه راحت وسطش قدم زد. آخه چطور دلشون میاد بذارن این نخلا اینجوری بمیرن، اون هم با لب تشنه؟ گاهی هم یه چکه آب به این نخل ها می رسه که شوره و حالشون رو بدتر می کنه. واقعا آدم نمی دونه چی بگه."
نرمه بادی آغاز به وزیدن کرده است و عَرق مان را می گیرد اما خورشید شورش را در آورده است. پیرمرد دشداشه پوشی سر می رسد. یکدست سفید پوشیده است. چفیه هم به سر دارد. گونه هاش داغ شده است و صدایش لرزه دارد؛ می گوید: "بابا وایسا تو سایه وگرنه کباب میشی ها. آفتابش آدم رو آب میکنه".
ناصر ۶۰ ساله و اهل روستای شاوردی است. می گوید: "آب نیست. کار نیست. نخل ها و دام ها از تشنگی مردن. مگه ما اینجا چی داریم که همون رو هم از دست بدیم؟ نه آب هست و نه کسی به فکر ماست. چند ساله زندگی مون رو داریم از دست می دیم. اینجا دیگه اصلا جای زندگی نیست. یکی دوتا از فامیل های ما بار کردن و رفتن آبادان. اگر ما هم چند تومن پول تو دست و بالمون بود یه لحظه نمی موندیم."
یکی از شاخه های خشک نخل را با دست از جا می کند. سیگاری روشن می کند. دودش را می بلعد و با دست روی پایش می کوبد. ادامه می دهد: "کجا بودی ببینی آب داشتیم. نخل داشتیم. دام داشتیم. اما از روزی که آب رو بردن دیگه حالمون خوب نشد و هر چی که داشتیم از بین رفت. ما که شغل دیگه ای نداریم آخه تو منطقه که کار نیست. همین کشاورزی و دامداری بود که اون هم ازمون گرفتن و همه بچه هامون بیکار تو خونه نشستن."
مثل وقت جنگ، کُل نخل های باغ بی سر شده اند؛ انگار ترکش تشنگی سر از تنشان جدا کرده است. خورشید، سقفِ آسمان است و شرجی زور دارد. چشماهای مان گُر گرفته است و پوست مان سرخ شده؛ انگار توی تنور به حرف های ناصر گوش می نماییم. حرف هایش عطش دارد و تمام شدنی نیست. صدای اگزوز موتور به گوش می رسد. مردی ترک موتور وارد نخلستان می شود و می گوید: "چی شده راه گم کردین؟ مگه کسی هم هست که به فکر اینجا باشه؟ اینهمه اومدن و رفتن چی شد؟ کسی آب آورد؟ کسی زندگی آورد؟ عکس می گیرین که چی بشه؟ اصلا واسه کی؟ هرچی داشتیم دادیم رفت و هم اکنون دیگه هیچی نداریم. هیچی هم نمی خوایم. فقط آب واسه این نخلای بیچاره."
انگار تازه زبان باز کرده است. امان نمی دهد که حرف بزنیم. می گوید: "میدونی چیه ما اینجا توی شادگان قبلا حتی برنج هم کاشتیم اما هم اکنون واسه نخلا هم آب نیست. مگه میشه آخه که تو چند سال یهو هیچ آبی نباشه که به این سربازای بیچاره بدیم؟ آره نخلا سربازای این ممکلت هستن. مثل یه ارتش ایستادن و همیشه واسه این خاک بودن و نباید بذاریم که جون بدن و بمیرن."
پابرهنه می رویم وسط حرفش تا کمی آرام بگیرد. بعد به سمتش می رویم تا بیشتر با هم آشنا شویم. قاسم ۵۵ ساله با ابروهایی گره کرده، زیر چشمی نگاه می کند. "نذاشتی حرف بزنم ولی باشه اشکال نداره می دونم تو هم اینقدر شنیدی که دیگه حال گوش کردن نداری ولی بیا بریم یه روستای دیگه تا ببینی کنار تالاب و جایی که باید زندگی باشه چطور مردمش زندگی ندارن و هر چی داشتن از بین رفته."
حرف هایش تمام نشده، ترک موتور می نشینیم. به سمت روستای "حدبه خروسی" حرکت می نماییم. تا آنجا راهی نیست. در راه همه جا خشکِ خشک است مثل دهان ما. دو طرف جاده، نخل های بی سر، سَر به آسمان کشیده اند و آبی در نهرها نیست. از آسفالت بخار بلند می شود. جاده هم تشنه است و حتی سرابی نیست. به حدبه خروسی می رسیم؛ روستایی در انتهای تالاب شادگان.
وزش باد، شرجی را جا به جا می کند. آفتاب، رحم ندارد. پیرمردی از قایق پیاده می شود. از صید برگشته است. دو ماهی کوچک در دست دارد و به سمت خانه اش می رود. قاسم می گوید: "این پیرمرد رو ببینین. اسمش عبوده و چندتا بچه داره که همشون درس خوندن و تحصیل کردن اما خب چون اینجا شغل نیست، همشون بیکار هستن. وقتی می گیم اینجا هیچی نداریم یعنی همین دیگه. اصلا وقتی آب نباشه، انگار هیچی نیست."
چشم های میشی عبود، موی نرم، ابروی نازک و رد آبله روی گونه هایش از نزدیک خودنمایی می کنند. دستش می لرزد اما سیگار به دست دارد. با حرص پُک می زند. می گوید "توی روستا کشاورزی نداریم چون آب نیست. همه نخلا هم درحال مردن هستن و آب بهشون نمی رسه. بیشتر دام های روستا هم از بین رفتن چون آبی توی روستا نیست که به دام ها بدیم. آب تالاب هم شوره و نمیشه ازش استفاده نمود. باید فکری به حال این وضعیت کنن آخه ما شغلی غیر از ماهیگیری و کشاورزی و دامداری نداریم و واسه همین خودمون و بچه هامون نمی دونیم چیکار باید بکنیم."
پوست چروک پشت چشم های عبود می لرزد. چفیه دور سرش را باز می کند و عرق پیشانی اش را می گیرد. انگار سطل آب روی سرش ریخته اند. ادامه می دهد: "مردم اینجا قبلا توی تالاب شادگان ماهیگیری می کردن اما هم اکنون تالاب وضعیت خوبی واسه صید ماهی نداره و واسه همین بعضی ها مجبورن واسه این که زندگیشون بچرخه، پرنده شکار کنن. هیچ شغلی جز کار کردن با تالاب نداریم. اگر تالاب نباشه، ما هم نیستیم. اینجا حتی آب آشامیدنی هم نیست و مجبوریم آب بخریم."
حرف های عبود تازه اوج گرفته است که چند نفر سر می رسند. چشمش به دنبال آشنا می گردد. "این حسین رو می بینید. فقط ۱۹ سالشه. هم اکنون که آب نیست و این بچه هم که شغل نداره، پس آینده اش قراره چی بشه؟ کی می خواد بهش نون بده؟ پدرش قبلا ۵۰ تا گاو داشت اما هم اکنون هیچی نداره. همه دام هاش به خاطر این که آب نیست، تلف شدن و مردن. حداقل هم اکنون یکی به داد ما برسه شاید این جوونا بعدا بتونن راحت زندگی کنن."
مثل هوا، حرف هایش آدم را به جوش می آورد. اندک آب تالاب، خورشید را باز می تاباند و توی چشم می زند. مردی سوار بر موتور نزدیک می شود. چفیه اش را باز می کند. استخوان های صورتش بیرون زده و زیر چشم هایش کبود است. لبش هم سیاه و پوست کنده است. می گوید "ما توی شادگان هیچی نداریم. هرچی داشتیم از بین رفته و زندگی اینجا واقعا سخت شده. بسیاری از مردم مهاجرت کردن و اگر آب نباشه بقیه هم از روستا میرن. تالاب شادگان خشک شده و دام های ما هم به خاطر بی آبی تلف شدن."
به دیوار تکیه می دهد و چشم هایش را می بندد. بلند نفس می کشد. دست عرق کرده اش را می کشد لای موهاش و بعد محکم روی پایش می کوبد. "آخه به اینم میگن زندگی؟ دیگه حتی نمی تونیم ماهیگیری نماییم چون ماهی توی تالاب نیست. نخل ها هم که دیگه دارین می بینین، خشک خشکن و همشون بی سر. هر چی نخل بوده هم از بین رفته. بسیاری از کشاورزایی که توی روستا بودن هم مهاجرت کردن، آخه آبی واسه کشاورزی و زندگی نیست. ما اینجا فقط یه چیز می خوایم آب، آب."
حرف هایش درد دارد؛ آدم را می سوزاند مثل آفتاب که ما را سوزانده است. می شود ساعت ها نشست و به این حرف ها گوش داد اما حیف وقت تنگ است و باید رفت. اطراف مان کسی نیست و همه رفته اند، به جز شرجی که دست بردار نیست. سوار ماشین می شویم تا روستا را ترک نماییم. تشنگی نخل ها به ما هم سرایت کرده است. انگار ته حلق مان سیمان ریخته اند؛ خشک ِ خشک است. دور، توی قرمز و زرد آسمان شعله های سرکش فلرهای نفتی جا به جا نمایان است و این یعنی از شادگان دور می شویم. منظره شادگان رفته رفته در افق محو می شود و آنچه باقی می ماند تصویر ذهنی جان دادن نخل هایی است که تشنه تر از همیشه منتظر قطره ای آب هستند.
گزارش: شایان حاجی نجف - خبرنگار ایسنا
منبع: tolido.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب